Zorunlu deprem sigortası için Doğal Afet Sigortası Kurumu (DASK) çalışmaları içeriğinde yer alan konut sigortası için verilebilecek maksimum teminat sınırsız değildir. DASK desteği için belirlenen maksimum tutar 2023 yılı için 640.000 TL’dir.
Doğal Afet Sigortası Kurumu tarafından verilen zorunlu deprem sigortası desteği, zarar gören konut ve işyerlerinin şu kısımları için kullanılabilir:
- Söz konusu ev ya da işyerinin ana duvarları
- İlgili mülke ait bahçe duvarları
- Destek verilmesi gereken ev ve/veya işyeri binasına ait temeller
- İlgili mülke ait koridorlar
- İlgili mülke ait sahanlıklar
- Destek verilmesi uygun bulunan mülke ait istinat duvarları
- İlgili mülkün çatısı/ çatıları
- İlgili mülk içinde bulunan ve bağımsız bölümleri birbirinden ayıran duvarlar
- İlgili mülk içinde bulunan ve bağımsız bölümleri birbirinden ayıran taban ve tavan
Bireylerin DASK sigortası için başvurmalarını takip eden aşamada ödemeleri gereken teminat miktarı hesaplanırken, göz önünde tutulan kriterler şunlardır:
- Deprem sonrası bireye ödenmesi gereken teminat tutarının o yıl için belirlenen maksimum tutarı geçmemesi
- Depremden hasar gören ev veya işyerlerinin büyüklüğü ve yapı tarzı
Depremden hasar gören ev ya da işyerleri için bireylerin teminat tutarı, resmi olarak belirlenen maksimum zorunlu deprem sigortası DASK teminat tutarından daha fazla ise, maksimum teminatı aşan miktar için sigorta şirketi ile görüşerek ‘’ek teminat’’ alınabilir. Ek teminat almak zorunlu olmayıp bireylerin tercihine göre yaptırılabilir.
DASK için belirlenen kapsamın dışında kalabilecek noktalar yani ödeme yapılmayacak durumlar şunlardır:
- Deprem nedeniyle oluşan enkazın kaldırılıp temizlenmesi için gereken maliyet
- Bireylerin uğramış olabileceği kira mahrumiyeti
- Deprem nedeni ile bireylerde meydana gelen bedensel hasar ya da vefat
- Deprem nedeni ile ortaya çıkabilen iş durması
- Deprem sonrası oluşabilecek kar kaybı
- Deprem nedeni ile bireylerin uğradıkları zarar ziyana karşı talep edebilecekleri manevi tazminat
- İkametgah ya da işyeri zarar gördüğü için alternatif olarak bireylerin kullanmak istedikleri ev ya da işyerine ait harcamalar
- Bütün taşınabilir eşya/mal vb. şeyler
- Bireylerin deprem nedeniyle ortaya çıkan mali sorumluluklar ve diğer dolaylı hasar/ zararlar
- Mülk yapısının kusurlu olması nedeniyle zaman içinde ortaya çıkabilecek çeşitli zararlar
- Deprem sırasında ya da sonrasında oluşabilecek hasarlar, aşağıdaki durumlar bu maddenin dışında tutulur.
- DASK zorunlu deprem sigortası kapsamı dışında tutulamayacak oluşumlar şunlardır:
- Deprem sırasında ya da sonrasında meydana gelen patlama,
- Deprem sırasında ya da sonrasında ortaya çıkabilecek tsunami
- Deprem sırasında ya da sonrasında gelişen yangın
- Deprem sırasında ya da sonrasında yaşanabilecek yer kayması felaketi
- DASK zorunlu deprem sigortası kapsamı dışında tutulamayacak oluşumlar şunlardır:
Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) Teminatı İçin Belirlenen Maksimum Limitin Aşılması
Deprem sonrası ortaya çıkan hasarın zorunlu deprem sigortası için belirlenen maksimum teminat limitinin arttırılması gerektiğinde konut sigortasından yararlanılabilir. Konut sigortası için belirlenen en yüksek tazminat tutarı, konut sigortasında belirtilen poliçe limitidir. Konut sigortası poliçesi için belirlenen limit, meydana gelebilecek zararın tamamı için, ödenmesi uygun görülen en yüksek tazminat miktarını belirtir. Bunun anlamı konutta oluşan bütün zararın ödeneceği değildir. Sigorta sahibine ödenebilecek tutar en fazla poliçede belirtilen miktar kadardır.
Deprem olduktan sonra poliçe üzerinde belirlenen sınırın yükseltilebilmesi yasal olarak uygun değildir.
DASK Poliçesi ve Konut Sigortası
DASK poliçesi ( zorunlu deprem sigortası) ve konut sigortası poliçeleri en genel tanımıyla şöyle karşılaştırılabilir:
- Bireyler DASK poliçesi yaptırdıkları takdirde alabilecekler maksimum bedelin poliçe limitleri ile sınırlı olduğunu bilmelidir. Oysaki konut projesinde bireyler kendi seçimleri doğrultusunda ek teminatlar ekleyerek, evlerinin alanına göre, alabilecekleri maksimum tutarı arttırabilirler.
- DASK poliçesi afet sonrası yaşanan kayıplar için destek sağlarken, sadece ev için de ödeme yapar. Ev içindeki eşyalar için herhangi bir güvence sağlamaz. Oysaki konut sigortası poliçesi hem ev, hem de eşyalar için güvence verebilir.
- Herhangi bir deprem sonrasında DASK tarafından ödenecek miktar binada ortaya çıkan hasara karşılık, poliçede yazan tutar kadar olabilir. Oysa ki konut sigortası poliçesinde deprem teminatı olması halinde, sigorta şirketi belirlenen limitin üzerindeki tutarı da yapacakları ödemeye ilave etmekle yükümlüdür.
DASK Sigortası ve Konut Sigortası Ödemeleri Nasıl Hesaplanır ve Yapılır?
DASK sigortası yaptırılmasının prensibi, yaşanan afet sorasında binada meydana gelen hasarın zorunlu deprem sigortası kapsamında maddi olarak telafi etmeye yöneliktir.
Bu sırada yapılan hesaplama şöyledir:
Ödenecek tutar = (Azami metrekare) * (Hasar yılı için DASK tarafından belirlenen resmi metrekare maliyeti )
DASK Sigortası ve Konut Sigortası Ödemeleri Nasıl Yapılır?
Konut sigortası için poliçede belirlenen değer, afetten sonra değiştirilemez. Afet sonrası ödenmesi gereken miktar, sigorta tutarından daha az ise ( bu durumu geçersiz kılabilecek başka herhangi bir sözleşme olmaması halinde) sigorta şirketi sigorta tutarının, sigorta değerine oranına göre tazminat ödemekle yükümlüdür.
Konut sigortası ödemeleri poliçede belirtilmiş olan ana ve ek teminatlara göre hesaplanır. Eğer poliçede belirtilen limit, afet sonrası meydana gelen hasarı karşılamaz ise ‘’eksik sigorta’’ olarak tanımlanan durum ortaya çıkar. Böyle hallerde sigorta şirketi, sigorta tutarının sigorta ederine oranı ile belirlenen miktarda tazminat ödemek zorundadır.
Bir başka önemli nokta da konutta meydana gelen hasar sonrası eğer sigorta yaptıran kişi primlerini güncel enflasyon oranında arttırmadan ödemiş ise, sigorta şirketinin yapmakla yükümlü olduğu ödeme miktarı da prim ödenen senenin rakamları ile uyumlu olur.
Afet sonrası konutun tam olarak hasar görmesi halinde gerek yukarıda sözü edilen orantı kuralları, gerekse eksik sigorta ile ilgili belirlenen kurallar dikkate alınmaz. Tam hasar oluşumunda sigorta poliçesi üzerinde yazılı bulunan tutar, herhangi bir kriter göz önüne alınmadan direk olarak sigorta yaptıran kişiye ödenir.
Depremzedeler İçin Konut ve İşyeri Destekleri
Depremzedeler için hayata geçirilmesi planlanan destekler ‘’Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlar Dair Kanunu’’ da belirtilmiştir. Söz konusu kanunun 29 maddesi uyarınca afet geçiren binalarda ve/veya resmi imar planlarına göre kamulaştırılması uygun bulunan binalarda yerleşen ailelere aşağıdaki destekler sağlanır:
- Konut yaptırılması
- Kredi verilmesi
- Evini yapana destek sağlanması
Yukarı belirtilen desteklerden yararlanılabilmesi için bireylerin ‘’hak sahibi’’ olmaları koşulu aranır. Ayrıca afet yaşadığı için ekonomik ve/veya sosyal yaşamı sona eren dükkan, fırın vb. binaların sahiplerine ‘’inşaat kredisi’’ verilebilir.
İnşaat kredisi ‘’Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’’ tarafından düzenlenir ve kullandırılır.
Hak Sahipliği Nedir?
Afetzedenin zorunlu deprem sigortası kapsamında hak sahibi olabilmesi için afet gören ya da olası afetlerden etkilenmesi mümkün olan binalar ile mülkiyet bağlantısını belgelemesi gereklidir. Böylece afetzede gerek yeniden yapılması planlanan binalardan, gerekse kullandırılacak kredilerden yararlanabilir.
Yasada belirtilen konut ya da işyeri için verilen destekler dışında alınabilecek resmi destek ve yardımlardan yararlanılabilmesi için başvuruda bulunan bireyin afetzede olduğunu belgelerle ispatlaması gerekli değildir.
Hak Sahipliği Başvurusu
Hak sahipliği başvurusu aşağıdaki makamlar tarafından yapılan ilanlarda istenen belgelerin, ilanda belirtilen zaman zarfında valilik ya da kaymakamlıklara hak sahibi afetzede ya da resmi vekili tarafından yapılmalıdır.
Konu ile ilgili ilan verebilecek resmi makamlar şunlardır:
- Köylerde köy mülkü sınırları içinde bulunan en büyük mülki idare amiri
- İl ve ilçelerde belediye sınırları içinde bulunan en büyük mülki idare amiri
- Yeni taşınma bölgelerindeki köy ya da belediye sınırları içinde bulunan en büyük mülki idare amirliği
Bireylerin Resmi Olarak Hak Sahibi Sayılmaması ve Kredi Alamaması
Zorunlu deprem sigortası kapsamında bireylerin yasal olarak hak sahibi kabul edilmedikleri durumlar şunlardır:
- Bireylerin mülkiyeti kendilerinin olmayan arsa ya da arazi üzerine, ruhsatsız olarak yapı inşa etmesi
- Bireylerin imar planı üzerinde bina inşa edilmesi uygun olmayan / sakıncalı bulunan yerlerde, ruhsat almadan yapı inşa etmesi
Aşağıdaki özellikleri taşıyan bireylere bina ve inşaat kredisi verilemez.
- Yasal olarak hak sahibi kabul edilmeyen bireyler
- Bireyin kendisine ya da eşine ait olmak üzere hasarsız binası ya da konutu olan kişiler
- Afet sonrası yıkılan az, orta ya da ağır derecede hasar gören binaların mülkiyetinin tüzel kişilere ait olması hali
- Afet bölgesinde mülkiyeti kendisine ya da eşine ait hasarsız işyeri bulunan bireyler
Bireyler zorunlu deprem sigortası yaptırmamış ise, devletin kendilerine konut kredisi vermesini ya da bina yaptırmasını talep edemez.
Afet sonrası hasar gören ev veya işyeri binası sigortalı ise devlet tarafından yapılması gereken yardımdan sigorta tutarı kadar indirim yapılması yasal değildir.
Hak Sahipliği İçin Verilen Desteklerle İlgili Önemli Noktalar
Zorunlu deprem sigortası kapsamınakihaklardan yararlanılabilmesi için bilinmesinde yarar bulunan noktalar şunlardır:
- Konut ya da konut inşası için devlet tarafından verilen borç geri ödemesi, faizsiz olarak yapılabilir. Eğer hasar gören bina işyeri, dükkan ya da fırın vb. ise yapılacak borçlandırma için kabul edilebilecek yasal faiz oranı % 4’dür. Bahse konu faizlerden banka ve sigorta vergisi alınmaz.
- Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılan borçlandırma ilanını takip eden 2 ay içinde borçlanma işlemlerini tamamlamayanlar ya da borçlanmayı yapmış olduğu halde, söz konusu binayı Bakanlığın yaptığı ilanı takip eden ilk 45 gün içinde teslim almayan bireylerin hak sahipliği ortadan kalkar.
- Borçlandırma tutarlarının geri ödemelerinin tahsilatı eşit taksitler halinde ve aşağıda belirtilen sürelerde yapılabilir.
- Konut, konut kredisi, arsa vb. yardımlar 20 yıl ila 30 yıl içinde ödenmelidir.
- Dükkan, fırın vb. yerler için yapılan yardımlar 5 yıl ila 10 yıl içinde ödenmelidir.
- Alınacak geri ödemenin ilk taksit ödeme tarihi hak sahiplerinin tamamlanmış inşaatı teslim almalarından 2 yıl sonrasına ayarlanır.
- Evini yapana yardım ya da orta hasarlı konut, işyeri onarımı için alınan kredinin geri ödemesinin ilk taksiti, hak sahibine yapılan son kredi ödemesi tarihinden 2 yıl geçtikten sonra başlar.
- Söz konusu borçların zamanında ödenmemesi hainde her gün için yıllık % 5 gecikme faizi ödenmesi gerekir.
- Borcunu zamanı gelmeden önce defaten ödeyen hak sahiplerine, ödemede % 20 oranında indirim yapılır.
Evini Yapana Yardım ile konut ya da işyeri inşası için ödeneği ayrılan hak sahiplerinin, hak sahipliği aşağıdaki koşullar altında düşer:
- Yasal olarak kabul edilen mücbir sebepler haricinde, ödemenin alınmasını takip eden 2 yıl içinde inşaata başlanmaması
- Yasalar tarafından kabul edilen mücbir sebepler ortadan kalktıktan sonraki 45 gün içinde inşaat başlanmaması
- Ayrılan ödeneğin bir kısmının kullanılması, fakat söz konusu inşaatın tamamlanmaması
Kahramanmaraş Merkezli Depremden Etkilenen Vatandaşlar İçin Sağlanan Ayrıcalıklar
Kahramanmaraş merkezli olup, 10 ayrı ili de etkileyen depremde mağdur olan depremzedeler için sağlanan başlıca ayrıcalıklar şunlardır:
- Mevcutta bulunan ya da yeni aldıkları kredilerin ödenmesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından 6 Şubat itibariyle ilk 6 aylık zaman diliminde vade ve taksit kolaylığı sağlanmıştır. Bu uygulama gereği ilgili söz konusu illerde yerleşik kişilere yeni verilecek ya da yeniden yapılandırma uygulanacak konut/ taşıt / tüketici kredisi vadelerinin daha önce belirlenen vadeleri geçersiz sayılacak ve ödemesiz dönemleri de kapsamak üzere ödeme vadeleri bankalar tarafından yeniden belirlenecektir.
- Bu illerde yerleşik bulunan işyerlerinin kredi kartı ile yapılan mal ve hizmet alım satımları için belirlenen kredi kartı taksitlendirme sürelerinin de 1 kat daha arttırılması uygun bulunmuştur.
TOKİ Afet Konutları Müracaatı
TOKİ Afet Konutları müracaatında dikkat edilmesi gereken başlıca noktalar şunlardır:
- Afet yapılarına müracaat edilirken konut, ahır ya da işyeri için ayrı ayrı müracaatta bulunulması gerekir.
- Müracaatlar ilan edilen resmi yerlerden ya da e-Devlet üzerinden yapılabilir.
- Başvurusunu yaptıktan sonra, Valilik ve AFAD internet sitelerinde hak sahibi olarak kabul edilmeyen bireyler15 gün içinde karara itiraz edebilir.
- Evi hasar gören ev sahiplerine 5 bin TL, kiracılara ise 2 bin TL aylık kira yardımı yapılacaktır.
- Depremde zarar görmüş bulunan şehit, gazi ve engelli vatandaşlar yeni konutlara kura yöntemi ile herhangi bir ücret ödemeden yerleşme hakkına sahiptir. Diğer afetzede vatandaşların konuta yerleşmeden önce ödeme yapma zorunluluğu vardır. Bahse konu ödeme tutarları henüz tam olarak belirlenmiş değildir.
- Afetzedenin deprem sonrası kaç adet konutu hasar görmüş olursa olsun, yardım sadece tek 1 konut için yapılır.
TOKİ konutları için uygulamaya alınan şartlar şunlardır:
- Afetzede vatandaşın bir başka ilde konutu olsa da, hak sahibi olma hakkı vardır. Ancak söz konusu hasarsız konut, hasar gören konut ile aynı ilçe sınırları içinde ya da büyük şehirlerden birinde ise hak sahibi kendisine tanınan ayrıcalıklardan yararlanamaz.
- Yapılan başvurular doğrultusunda teslim edilen konut, işyeri ya da ahırlara ait kredilerin geri ödemeleri 2 yıldan önce olamaz.
- İşyeri için kararlaştırılan ödemeler eşit taksitler halinde olmalıdır. Söz konusu geri ödemeler için uygulana faiz oranı % 4 olup, 8 yıl içinde ödemenin tamamlanması istenir.
- Afet sonrası binalar orta hasarlı ise, hak sahiplerine güçlendirme kredisi verilir.
- Konut ve ahırlar için yapılan geri ödemelerde faiz talep edilmez. Ödemelerin 8 yılda tamamlanması istenir.
- İşyerleri için geri ödeme planında 3 yılda % 4 faizle borcun tahsilatı gerçekleşebilir.
- Depremzedenin birden fazla konutu hasar görmüş olsa da yalnızca, 1 ev için yardım alabilir.
- Hasar gören binaların fiziksel fonksiyonları TOKİ tarafından tespit edilir.