Miras hakkı, mal varlığının paylaşılması halinde tereke üzerinde pay sahibi olan kişilerin sahip olduğu hakların bütününe denir. Atanmış mirasçı ve yasal mirasçı olarak iki farklı mirasçılık hakkı bulunmaktadır. Atanmış mirasçı, miras bırakan kişinin kendi isteği ile mal varlığının bir bölümünü ya da bütününü seçtiği birine vermesi sonucunda mirastaki paya ortak olan kişidir.
Yasal mirasçılık ise miras bırakan kişinin isteğinden bağımsız olan ve mal sahibinin ölmesi sonucunda direkt olarak kanuna uygun düzenlemeleri kapsayan bir miras çeşididir. Medeni Kanun’un 495 ile 501 sayılı maddeleri içerisinde yasal mirasçılık ile ilgili düzenlemeler bulunmaktadır. Bu kanun düzenlemelerine göre, miras bırakan kişinin kan bağı bulunan hısımları, altsoyu, evlatlığı ve eş yasal mirastan faydalanabilir.
Mirasta Mal Paylaşımı
Medeni Kanun düzenlemelerinde belirtilen kanunlara göre kan hısımı bulunan kişilerin miras hakkı bulunmasının en belirgin temelini, derece sistemi olarak da adlandırılan zümre sistemi oluşturur. Murisin ölümü sonucu gerçekleşen mirasın paylaşımı için üç dereceli sistem uygulanır. Mirasın paylaşımında hak iddia edebilmek için belirlenen üç dereceden herhangi birinde bulunmak gerekir. Bir zümrede miras hakkına sahip kişilerin olması alt zümredeki kişilerin miras hakkını engeller. Zümre sistemi özellikleri;
- 1.derecede bulunan miras hakkına sahip olan çocukların bulunması halinde 2.derece bulunan anne ve baba bile mirastan faydalanamaz.
- Derece sistemindeki ön sırada bulunan hak sahibi, alttakinin miras hakkını engeller.
- Altsoylar, zümre başlarının yaşaması halinde hak sahibi olamaz.
Yukarıda belirtilen zümre özellikleri, mirasçıların belirlenmesi için oluşturulmuş sistemdir.
Birinci Derece Yasal Mirasçılar
Birinci zümredeki mirasçılar, miras sahibinin ölümü sonucunda en büyük miras hakkı olan alt soydur. Miras bırakan bireyin çocuklarını, torunlarını ve onların çocuklarının bütününü kapsar. Zümre başı olan murisin çocuklarıdır ve her biri eşit hakka sahiptir. Miras sahibinin çocuklarının daha önce vefat etmesi halinde ölen çocuğun ya da çocukların mirası halefiyet uygulanarak kendi mirasçılarına dahil olur. Ölmüş çocukların yerini halefiyet ile alt soyları alır. Örneğin, miras bırakandan önce ölen kişinin çocukları miras hakkına sahipken eşi bu haktan yararlanamaz.
İkinci Derece Mirasçılar
Murisin ölmesi sonucunda miras hakkı bulunan mirasçılar, ölen kişinin annesi ve babasıdır. Anne ve babanın mirasta hak sahibi olabilmesi için birinci zümrede hiçbir mirasçının kalmaması gerekir. Bu durumda annenin ve babanın mirasta eşit seviyede pay hakları vardır. Miras bırakan kişinin anne ve babası ondan önce vefat ettiyse diğer alt soylar halefiyet sistemi ile mirastaki haktan yararlanabileceklerdir. Bu haktan yararlanabilen kişiler ise miras sahibinin kardeşleridir. Anne veya baba tarafından mirasçı bulunamadığında ise mirasın tamamı üçüncü derece mirasçılara kalacaktır.
Üçüncü Derece Mirasçılar
Miras sahibinin ölümü üzerine miras hakkı büyükanne ve büyükbabaya geçer. Büyükanne ve büyükbabanın miras sahibi olabilmesi için birinci ve ikinci zümreden hiçbir mirasçının olmaması gerekir. Yani miras bırakan kişinin alt soylarının vefat etmiş olması gerekir. Miras bırakan kişinin kendisinden önce ölen büyükanne ve büyükbabanın yerini alt soy mirasçıları alacaktır. Büyükanne ve büyükbabanın miras sahibinden önce vefat etmesi halinde onların altsoylarındaki çocuklar; amca, teyze, hala ve dayıları mirastan yararlanabilirler. Bu akrabaların da ölmüş olması halinde miras bırakan kişinin eşinin varlığı halinde alt soyların mirasçılığı engellenmektedir. Böyle bir durumda hayatta kalan eş miras sahibi olur.
Eşin Miras Hakkı
Eş, mal paylaşımı için belirlenmiş zümre mirasçısı kategorilerinden herhangi birine dahil değildir. Hayatta olan eşin hangi zümre derecesinde miras hakkı var ise o zümreye bağlı olarak mirastan yararlanabilmektedir. Birinci ve ikinci zümre içerisinde herhangi bir mirasçı bulunmuyorsa ve üçüncü derecede de zümrenin başları ile onların altsoyları mirasçıdan önce vefat etmişse yalnızca eş mirasçı olacaktır. Bu durum devletin mirastan yararlanmasını engelleyecektir. Yasal miras kuralları sayesinde eşin yalnız başına miras sahibi olması gerçekleşir. Mirasa ortak olması için atanmış bir kişi varsa eş, bu şahıslar ile mirasın paydaşı olur. Eşin mirastan pay alma süreci dahil olduğu zümreye bağlı olarak birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece olmak üzere değişkenlik göstermektedir.
Evlatlık ve Altsoyunun Kanuni Miras Hakları
Medeni Kanun’una göre kan bağına dayanarak düzenlenen derece mal paylaşımı sisteminin tek istisnai noktası evlatlık ve onun altsoyudur. Evlat edinen kişi ve evlatlık edindiği kişi ile onun altsoyu, kan hısmı kabul edilerek miras hakkı verilmektedir. Buna rağmen evlatlığın kendi kan hısımları ile olan kişiler ile mirasçılığı devam eder. Miras bırakan kişinin kendi altsoyu ile evlatlık kabul edilen kişinin altsoyu eşit hakka sahip olmuş olur. Evlatlık ve onun altsoyunda bulunan kişiler yalnızca evlat edinenin mirasında pay sahibi olur. Evlat edinen kişinin diğer hısım akrabalarının mirasına ortak olamazlar. Evlat edinen ve evlatlık arasındaki miras ilişkisi tek yönlüdür. Evlat edinen kişi ve hısımları evlatlığın mirasından faydalanamaz ama evlatlık, evlat edinen kişiye mirasçı olabilmektedir. Bu durum yasal mirasçılığın gerektirdiği kurallardan biridir.
Boşanma Mirastan Yararlanmak İçin Engel Mi?
Boşanma kararının kesin bir yargıya varıldığı durumlarda eş, kanunen mirasçı olmamaktadır. Boşanma sürecinde olan bireyler arasında, önceden birbirleri ile kanuni varis olduklarında yapılması gereken bazı işlemler vardır. Bu işlemlerin iptali gerçekleştirilmediği sürece, boşanmadan önce gerçekleşmiş olan vefata bağlı miras hakkı ve diğer haklar aynı şekilde korunmaya devam eder. Boşanma işlemi kanun önünde herhangi bir resmiyete bağlanmadığı için ayrılık kararının alınmış olması mirasta hak sahibi olmayı engellemez. Davanın devamı sırasında ölen mirasçının varisleri davaya devam ettiği zaman eşin mirastan faydalanması engellenmektedir.
HUKUKİ YARDIM ALMAK VE AVUKAT İBRAHİM HALİL AYDIN İLE GÖRÜŞMEK İÇİN RANDEVU ALABİLİRSİNİZ.
İletişim: 0542 761 8406
E-mail: av.ibrahimhalilaydin@gmail.com
Atatürk Bulvarı Urfa İşhanı Kat:2 No: 217 Haliliye/ Şanlıurfa
