İnsani İkamet İzni Nedir ?

İnsani ikamet izni, özel koşullar altında bulunan yabancıların yapacağı başvuru üzerine verilir. Normal şartlarda Türkiye’de ikamet etmek isteyen yabancılar kanunda belirtilen diğer ikamet izinleri için müracaat etmelidir. İnsani ikamet izni çok özel koşullar altında, insani sebepler nedeniyle Türkiye’den çıkarılması sakıncalı olabilecek yabancılar için oluşturulmuş bir idari izindir.

Bir örnek vermek gerekirse sınır dışı edilmesi istenen yabancının ilk iltica ülkesinde fiziksel ve/veya ruhsal açıdan  sorunlar yaşayacağı düşünülüyorsa, ilgili kişinin güvenli üçüncü ülkeye gönderilme işlemine ait prosedürler tamamlanıncaya kadar ülkede kalmasına izin verilebilir.

İnsani ikamet izni 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 46. Maddesinde yer alır. 

 

Yasal şartları sağlayan yabancıların insani ikamet izni aldıktan sonra, diğer ikamet izinleri için başvuru yapmalarında bir engel yoktur. Söz gelimi insani ikamet izni alan bir yabancı Türk vatandaşı ile evlendiğinde yasal hükümlere uygun şartları sağlaması halinde aile ikamet iznine geçiş yapabilir. Bunun yanı sıra belirtilmesinde yarar bulunan önemli bir konu, insani ikamet izni ile Türkiye’de kalan yabancıların yasal şartlara uygun olsalar da uzun dönem oturma izni almaları söz konusu olmamasıdır.

1. İnsani İkamet İzni Verilmesi Uygun Görülen Durumlar Nedir?

Yazının girişinde de belirtildiği gibi insani ikamet izni özel durumlarda verilir. Yasa ile belirtilen bu özel haller şunlardır:

1. Başvuru sahibinin çocuk olması halinde, ülkede kalması çocuğun yüksek yararına ise hem çocuğa hem de ebeveynine insani ikamet izni verilebilir.
2. Sınır dışı edilmesine karar verilen ya da Türkiye’ye giriş yasağı bulunan yabancılar, Türkiye’den çıkışlarının mümkün olmadığı durumlarda insani ikamet izni alabilirler.
3. İlgili yasanın 55. Maddesi gereğince hakkında sınır dışı etme kararı verilemeyecek özellikleri taşıyan yabancıların da insani ikamet izni alabilmesi mümkündür.
4. Hakkında sınır dışı edilme kararı bulunan yabancı, konu ile ilgili olarak yargı yoluna başvurması halinde, yargı süreci sonuca ulaştırılıncaya kadar insani ikamet izni hakkından yararlanarak ülkede kalabilir.
5. Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında müracaatta bulunan yabancı, ilk iltica ülkesinde ya da güvenli üçüncü ülkeye gönderilmesi için sürdürülen yasal süreç tamamlanıncaya kadar, Türkiye’de insani ikamet izni ile kalabilir.
6. Türkiye’nin çıkarlarının korunması, kamu düzeni ya da kamu güvenliği nedeni ile Türkiye’ye giriş yapmasına ve Türkiye’de kalmasına yasal olarak izin verilen yabancılar için insani ikamet izni düzenlenebilir. Bu maddeden yaralanabilmek için dikkat edilmesi gereken husus, ilgili yabancının diğer ikamet izinlerinde bir tanesini alabilmesine engel bir durumda olmasıdır. İnsanı ikamet izni alabilmenin ön şartı, yabancının yasal olarak kendisine kullandırılabilecek diğer ikamet izinlerini alamamasıdır.

Yabancıların alabileceği diğer ikamet izinleri şunlardır:

• Kısa dönem oturma izni
• Öğrenci oturma izni,
• Aile ikamet izni
• İnsan ticareti mağduru ikamet izni
• Yukarıda sayılan hususlar dışında meydana gelebilecek olağan üstü hallerde de yabancılar Türkiye sınırları içinde kalabilmek için insani ikamet izni alınabilir.
• İnsani İkamet İzni Verme Yetkisine Sahip Kurum/ Kurumlar Neresidir?

İnsani ikamet izni vermekle yetkilendirilmiş yasal kurumlar valiliklere bağlı olarak görev yapan İl Göç İdareleridir. Bu nedenle insani ikamet izni almak için başvurulacak yerler valiliklere bağlı İl Göç İdaresi Müdürlükleridir.

• İnsani İkamet İzni İptal Edilir Mi?

İnsani ikamet izninin iptal edilmesi ve/veya uzatılamaması için öncelikle İçişleri Bakanlığından onay alınmış olmalıdır. Bakanlıktan alınan onay doğrultusunda izinler il valilikleri tarafından iptal edilir ve uzatılmaz. İnsani ikamet izninin iptal edilmesi için ilgili yabancının söz konusu iznin alınmasına yol açan şartların ortadan kalkmış olması gerekir.

• İkamet İzinleri Arasında Geçişler Olabilir Mi?

Yabancılar, insani ikamet izini alması için geçerli olan sebebin ortadan kalkmasıyla birlikte yeni bir ikamet izni türü için yasal başvuru yapabilirler. İkamet izinleri arasında olabilecek geçişlere örnek vermek gerekirse, öğrenci ikamet izninden yararlanan bir öğrenci, eğitimini tamamladıktan sonra aile izni ile ikamet etmeye devam edebilir.

Bu konuda sık rastlanan bir başka uygulama da insani ikamet izni ile ülkede kalan yabancının bu zaman zarfında bir Türk vatandaşı ile evlenerek aile ikamet izninden yararlanabilmesidir. Yasal olarak belirtilen diğer şartları da taşıyan yabancılar evlilik yoluyla vatandaşlık hakkından da yararlanabilir.

İkamet izinleri arası geçiş yapılması kapsamında insani ikamet izni ile ilgili özel bir durum vardır. İnsani ikamet izninden yararlanan yabancı uzun dönem ikamet izni için müracaatta bulunamaz.

• İnsani İkamet İzni Alan Yabancıların Yükümlülükleri Nedir?

Türkiye sınırları içerisinde insani ikamet izni kapsamında kalan yabancılar Adres Kayıt Sistemine Kayıt (AKS) yaptırmak zorundadır. Adres Kayıt Sistemine kayıt olması için yabancıya tanınan süre insani ikamet izni almasını takip eden ilk 20 iş günüdür. 

• İnsani İkamet İzni Uzatılması /İptal Edilmesi

İnsani ikamet izni alan yabancının söz konusu izni almasına yol açan şartlarda herhangi bir değişiklik olması halinde bulunulan il valiliği insani ikamet izni işlemelerini iptali için talepte bulunma yetkisine sahiptir.

İnsani ikamet izninin iptali için öncelikle Bakanlıktan onay alınmalıdır. Bakanlığın onay vermesi üzerine valilik söz konusu iznin iptali ya da uzatılmaması kararını yürürlüğe koyabilir.

İnsani ikamet izni iptal edilmesine ya da uzatılmamasına karar verilen yabancıya, resmi yollardan haber verilir. Yabancının insani ikamet izninin bitmesine on beş gün kala veya daha öncesinden yabancıya ikamet izninin iptali ya da uzatılmaması hakkında bilgi verilir.

• İnsani İznin İptal Edilmesi Ya da Reddedilmesi Halinde Yabancının Sahip Olduğu Haklar Nelerdir?

Başvuruda bulunan yabancının insani ikamet izni müracaatının kabul edilmemesi ya da geçersiz olması konusu, idari bir karardır. Yabancının, kendisine bildirilen idari izin ret / iptal kararına karşı yasal yollar üzerinden iptal davası açma hakkı vardır.

İptal davası açabilmek için gerekli önkoşul yabancının, kendisine tebliğ edilen ret/ iptal işlemine itiraz etmesidir. İtiraz edilen resmi kurum herhangi bir cevap vermediği takdirde, yabancı itirazı takip eden otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine müracaat edebilir.

• İnsani İznin İptal Edilmesi Ya da Reddedilmesi Konusunda Yetkili Mahkeme Neresidir?

İnsani ikamet izni konusunda karar vermekle yetkisine sahip mahkemeler idari mahkemelerdir. Yabancı tarafından başvurulması uygun olan mahkeme, insan ikamet izni kararı hakkında ret veya iptal kararı veren valiliğin olduğu yerde görevli idare mahkemesidir.

Sık Sorulan Sorular

İnsani ikamet İzni Ne Demektir?

Türkiye Cumhuriyetinde geçerli bir yasa olan Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda belirtilen insani gerekçelere dayanılarak, Türkiye sınırlarından çıkış yapması mümkün olmayan yabancılara verilen yasal izin, insani ikamet izni olarak tanımlanır.

İnsani İkamet İzni İçin Başvurulan İdari Mahkemede Avukat Tutulması Zorunlu mu?

İdari mahkemelerde görülen hiçbir dava için avukat tutulması yasal bir zorunluluk değildir. Fakat konunun hayati bir öneme sahip olması ve  İdare Hukuku Mevzuatının hükümlerine tam olarak hakim birisi tarafından ele alınmaması sonucunda istenmeyen durumlar yaşanabilir. Bir kez alınan yanlış kararın geri çevrilmesi çok daha zor ve uzun bir süreç gerektirir.

Bu nedenle ikamet izni konusunda yasal haklarını kullanmak isteyen yabancıların İdare Hukuku konusunda deneyimli bir avukatın önderliğinde ilerlemesi yararlı olacaktır.

İnsani İkamet İzni Uzatma Süresi Ne Kadardır?

İnsani ikamet izni en fazla 1 yılı kapsayan zaman dilimi için uzatılabilir. Her 1 yılın bitiminde tekrar müracaat edilmesi halinde tekrar uzatılabilmesi mümkündür.

Ukrayna Savaşı Sonucu Türkiye’ye Gelen Yabancıların İnsani İkamet İzni Alma Hakkı Var Mı?

Ukrayna-Rusya arasındaki savaşa bağlı olarak Türkiye’ye giriş yapan Ukrayna vatandaşları insani ikamet izni haklarından yararlanabilecektir. Bu hususta İl ve Göç İdarelerinin kolaylık göstermesi hakkında yazılan resmi yazı İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştur.

AVUKAT İBRAHİM HALİL AYDIN