Uluslararası Koruma Başvurusu Nasıl Yapılır?

Çeşitli sebepler nedeni ile ülkesini terk ederek, Türkiye’de sığınmacı olmak isteyen kişiler, yasal haklarından yararlanabilmek için öncelikle Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne (GİGM) başvuruda bulunmalıdır. 

Yabancıların Türkiye’ye giriş yaparak, uluslararası koruma kapsamında sığınma hakkı elde edebilmesi için Göç İdaresi Genel Müdürlüğüne müracaat ederek gerekli işlemleri yapmaları zorunludur. Aksi takdirde yabancılar sınır dışı edilir ve ülkede kalmalarına, çalışmalarına ya da ikamet etmelerine yasal yoldan izin verilmez.

Uluslararası koruma kapsamında yürürlükte bulunan kanun, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’dur. 6458 Sayılı kanunda yabancıların yapmakla yükümlü oldukları yasal zorunluluklar ve sahip oldukları kanuni hakları detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.

Başvuru

MADDE 65 – (1) Uluslararası koruma başvuruları valiliklere bizzat yapılır.

(2) Başvuruların ülke içinde veya sınır kapılarında kolluk birimlerine yapılması hâlinde, bu başvurular derhâl valiliğe bildirilir. Başvuruyla ilgili işlemler valilikçe yürütülür.

(3) Her yabancı veya vatansız kişi kendi adına başvuru yapabilir. Başvuru sahibi, başvuruları aynı gerekçeye dayanan ve kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Bu durumda, ergin aile üyelerinin, kendi adlarına başvuruda bulunulmasına yönelik muvafakati alınır.

(4) Makul bir süre içinde valiliklere kendiliğinden uluslararası koruma başvurusunda bulunanlar hakkında; yasa dışı girişlerinin veya kalışlarının geçerli nedenlerini açıklamak kaydıyla, Türkiye’ye yasal giriş şartlarını ihlal etmek veya Türkiye’de yasal şekilde bulunmamaktan dolayı cezai işlem yapılmaz.

(5) Hürriyeti kısıtlanan kişilerin uluslararası koruma başvuruları, valiliğe derhâl bildirilir. Başvuruların alınması ve değerlendirilmesi, diğer adli ve idari işlemlerin ya da tedbir ve yaptırımların uygulanmasını engellemez.

Uluslararası Koruma Çeşitleri Nelerdir?

Yabancıların uluslararası koruma talepleri aşağıdaki gruplar altında incelenir: 

Mülteci

Yabancının aşağıdaki sebepler nedeni ile vatandaşı olduğu ülkede yaşayamaması nedeni ile vatansız kişi durumuna düşmesi sonucu kendisine verilen yasal statü ‘’mülteci’’ olarak tanımlanır. Yabancının bulunduğu ülkede zülüm göreceğine dair korku yaşadığı için hayatının sürdürememe sebepleri şunlar olabilir:

• Yabancının ırkı
• Dini
• Tabiiyeti
• Belli bir toplumsal grubun bünyesine dahil olması
• Siyasi düşünceleri

Söz konusu sebepler nedeni ile ülkesine dönemeyen ya da dönmek istemeyen kişiler mülteci kapsamında Türkiye’ye giriş yapabilir. Bireylerin mülteci statüsünde değerlendirilebilmesi için Avrupa ülkelerinde yaşanan olaylar nedeni ile bu korkuyu hissediyor olmaları gereklidir.

Şartlı Mülteci

Avrupa ülkeleri dışındaki yerlerde  gelişen  olaylar nedeni ile zülüm görmekten korktukları için Türkiye Cumhuriyetine başvuru yapan ; Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından incelenen müracaatta gerekli şartları sağlayan yabancılar ‘’şartlı mülteci’’ statüsünde tanımlanır. Yasal hak ve yükümlülükleri bu statüye göre belirlenir.

Şartlı mültecilerin Türkiye’de kalma süreleri güvenli bir üçüncü ülkeye yerleştirilmeleri için geçen zaman dilimini kapsar.

İkincil Koruma

İkincil koruma , kendi öz vatanlarına ya da daha önceden ikamet ettikleri ülkelere gönderilemeyen ve mülteci ya da şartlı mülteci kapsamında değerlendirilemeyen yabancılar için tanımlanan bir statüdür. Söz konusu bireylerin kendi öz vatanlarına ya da daha önce ikamet ettikleri ülkelere gönderilmeleri halinde başlarına gelebilecek hadiseler şunlardır:

• Söz konusu birey hakkında uygulanabilecek ölüm cezası olması ya da bireyin ölüm cezası alma ihtimalinin olması
• Söz konusu bireyin iade edileceği ülkede işkenceye maruz kalabilecek olması
• Söz konusu bireyin iade edileceği ülkede insanlık dışı ve/veya onur kırıcı muameleye maruz kalma ihtimali olması
• Uluslararası platformda ya da iade edileceği ülkede yaşanan silahlı olaylar nedeniyle ayrım gözetilmeyen şiddet hareketleri uygulandığı için yabancının can güvenliğinin tehlike altında olması ihtimali

Geçici Koruma

Daha önce yaşadığı ülkeden sınır dışı edilmiş ve söz konusu ülkeye geri dönme imkanı olmayan acil ve geçici koruma sağlamak amacı ile bireysel olarak Türkiye sınırlarına gelen yada sınırlardan içeri giren yabancılar için oluşturulmuş bir statüdür. Bu kişiler kitlesel olarak gelmiş olabileceği gibi, kitlesel akında bireysel olarak geçici koruma için müracaatta bulunmuş olabilir. Suriye’de yaşanan olumsuzluklar sebebi ile Türkiye’ye sığınan kişiler ‘’ geçici koruma ‘’ statüsünde kendilerine tanınan yasal haklardan yararlanabilir.

Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi

Yukarıda belirtilen mülteci, şartlı mülteci ya da ikincil koruma statülerinde yer almak için müracaat ettiği halde işlemleri devam eden kişiler ‘’uluslararası koruma başvuru sahibi’’ olarak tanımlanır. Beynelmilel alanda ‘’sığınmacı ‘’ olarak tanımlanan kişilerdir.

Bireysel Mülakat Nedir? Hangi Resmi Kurum Tarafından Yapılır?

Sığınmacılarla sözlü olarak yapılan görüşmelerde ülkelerinden kaçma sebepleri ve neden geri dönemeyecekleri konusunda bilgi alınması gereklidir. Bu görüşme resmi dilde ‘’bireysel mülakat’’ olarak adlandırılır. Bireysel mülakat yapmakla yetkilendirilmiş resmi kurum İl Göç İdaresi Müdürlüğü’dür. Bireysel mülakattan elde edilen bilgiler doğrultusunda müracaat sahibinin,  Türkiye sınırları içerisinde uluslararası koruma maddelerinden yararlanıp yararlanamayacağına karar verilir. Bahse konu sözlü görüşme yani bireysel mülakat sırasında, gerekli görülen hallerde tercüman hizmeti alınabilir.

Bireysel mülakat ve diğer resmi işlem basamakları tamamlandıktan sonra ülkeye kabul edilen yabancı yukarıda belirtilen 3 tip bireysel statüden birisinin kapsamında değerlendirilir. Yabancının değerlendirilebileceği koruma statüleri şunlardır:

• Mülteci
• Şartlı mülteci
• İkinci Koruma

Bireysel mülakat sonucunda resmi olarak, yabancının uluslararası korumadan yararlanma hakkının olmadığına da karar verilebilir. Böyle hallerde yabancının kendisi için verilen karara yasal olarak itiraz edebilme hakkı vardır.

Uluslararası Koruma Talebi Reddedilen Yabancıların Yasal Hakları Nelerdir ?

Uluslararası korumadan yararlanmak için müracaatta bulunan yabancının talebinin resmi makamlar tarafından kabul edilmemesi halinde, yabancının yasal olarak karara itiraz hakkı vardır. Bu sırada en önemli konu, yabancıya verilen zaman dilimi içinde itirazın ilgili mercilere yapılmasıdır. Söz konusu sürenin geçirilmesi halinde gerekli yasal başvuruda bulunmayan yabancıların itiraz hakkı kaybolur ve sınır dışı edilebilirler.

Uluslararası koruma kararının reddedildiğine dair evrakın ilgili yabancıya tebliğ edilmesini takip eden ilk 10 gün içine yazılı itiraz yapılmış olmalıdır.

Yapılan yazılı itiraz Uluslararası Koruma ve Değerlendirme Komisyonu tarafından detaylı bir şekilde incelenir ve en geç 15 gün içinde cevaplanır. Komisyonun itiraz isteğine karşı aldığı karara da, yargı yoluna başvurularak itiraz edilmesi mümkündür.

Komisyon kararının tebliğini takip eden ilk 30 gün içinde yabancının, kararın reddi için dava açması gereklidir. Bu konuda yetkili resmi mahkemeler İdare Mahkemeleridir.

Yukarıda verilen bütün bu bilgiler doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde herkesin kendi davasını kendi takip etme ve kendini savunma hakkı vardır. Fakat Uluslararası Koruma Kanunu ile ilgili noktalar oldukça karmaşık ve uzmanlık isteyen mevzuat kurallarını içerir.

Bu nedenle ilerideki dönemlerde Uluslararası Koruma Kanunu tarafından verilen yasal haklarda kayıp yaşamamak ve mağdur olmamak için hukuki destek alınması yani bir profesyonel bir avukat yardımı talep edilmesi uygun olacaktır.

AVUKAT İBRAHİM HALİL AYDIN